Każdy z nas może paść ofiara przestępstwa albo byc jego świadkiem. Warto znać swoje prawa, a także obowiązki procesowe. Zgłoszenie przestępstwa rozpoczyna tak zwany proces karny, który uregulowany jest w kodeksie postępowania karnego. Proces karny ma swoje zasady, których przestrzeganie jest bardzo ważne, jeśli chcemy doprowadzić do pozytywnego zakończenia sprawy.
Ten artykuł jest przeznaczony przede wszystkim dla osób, które zostały pokrzywdzone przestępstwem. Z treści publikacji dowiesz się, jakie masz prawa i jak należy postępować, aby ukarać winnych popełnienia przestępstwa.
Przede wszystkim pamiętaj o dowodach. Zanim gdziekolwiek zgłosisz zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, przygotuj materiał dowodowy – oczywiście taki, jaki jest możliwy do przygotowania. Niektóre dowody są możliwe do przeprowadzenia tylko przez policję lub prokuraturę.
Przestępstwo może polegać na dokonaniu różnych czynności. Przestępstwem może być pobicie, oszustwo, kradzież, podrobienie podpisu itp. Przestępstwa mogą być także związane z innymi dziedzinami prawa, na przykład przestępstwa skarbowe.
Przestępstwo możesz zgłosić na policji lub w prokuraturze. Zgłoszenie może być pisemne lub ustne. Generalnie radzimy, aby ustnie zgłaszać przestępstwa, w których nie ma dokumentacji. Z kolei w przypadkach, gdzie musisz powołać się na dokumenty, najlepiej jest zgłosić przestępstwo pisemnie i załączyć dokumentację. Niezależnie od tego, w jaki sposób zgłosisz popełnienie przestępstwa, zawsze zostaniesz wezwany na policję lub prokuraturę w celu przesłuchania.
Przestępstwa związne ze szkodami na ciele najlepiej jest zgłaszać osobiście tak szybko jak to jest możliwe po ich dokonaniu, ponieważ wtedy jest największa szansa na zebranie materiału dowodowego. Im później takie przestępstwo zostanie zgłoszone, tym trudniej będzie ustalić między innymi zakres obrażeń ciała.
UWAGA: Jeśli zdecydujesz się zgłosić przestępstwo na Policję i na komisariacie uzyskać informację, że zgłoszenie nie zostanie przyjęte – zgłoś przestępstwo pisemnie na adres prokuratury lub Policji.
Zresztą, im szybciej złożysz zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, tym lepiej dla Ciebie, ponieważ z biegiem czasu świadkowie zapominają o tym, co się wydarzyło – uciekają im szczegóły. Może się okazać, że po jakimś czasie nikt nie będzie pamiętał dokładnie sytuacji związanej ze zgłaszanym przez Ciebie przestępstwem.
Postępowanie związane z przestępstwem dzieli się na dwie fazy:
1. postępowanie przygotowawcze (śledztwo lub dochodzenie), które są prowadzone przez prokuratora lub policję,
2. postępowanie sądowe, jeśli dojdzie do wniesienia aktu oskarżenia.
Postępowanie przygotowawcze może być zakończone w dwojaki sposób:
1. może zostać umorzone
2. może zakończyć się wniesieniem aktu oskarżenia.
Jeśli postępowanie zostanie umorzone, masz prawo złożyć zażalenie na postanowienie prokuratora do sądu właściwego do rozpoznania sprawy. Sąd może:
1. uwzględnić twoje zażalenie,
2. nieuwzględnić twojego zażalenia.
Jeśli sąd nie uwzględni twojego zażalenia, wtedy postępowanie jest zakończone.
Jeżeli sąd uwzględni twoje zażalenie, prokuratura będzie musiała ponownie zająć się sprawą. W takim przypadku prokuratura może:
1. wnieść akt oskarżenia przeciwko osobie, która jej zdaniem popełniła przestępstwo,
2. umorzyć postępowanie.
Jeżeli prokuratura umorzy postępowanie, a wcześniej sąd nakazał jej prowadzenie postępowania na skutek twojego pierwszego zażalenia, masz prawo złożyć tak zwany subsydiarny akt oskarżenia (o możliwości złożenia takiego aktu oskarżenia zostanie opracowany kolejny artykuł).
Jeśli prokuratura wniesie akt oskarżenia, nie stajesz się z automatu stroną w postępowaniu przed sądem.
UWAGA: Stroną po wniesieniu aktu oskarżenia (zwaną w procesie „oskarżyciel posiłkowy”), która może składać wnioski dowodowe, staniesz się tylko wtedy, gdy do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej złożysz oświadczenie, że będziesz działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego.
Jeśli tego nie zrobisz, nie będziesz stroną w procesie karnym przed sądem. Wyjątek: pokrzywdzony ma prawo złożyć apelację od wyroku warunkowo umarzającego postępowanie.
Gdy staniesz się stroną, masz prawo dochodzić w procesie karnym roszczeń cywilnych związanych ze szkodą, jakiej doznałeś na skutek przestępstwa. W tym celu możesz aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej wytoczyć przeciw oskarżonemu powództwo cywilne.