Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK) to zgodnie z ustawą z 4 października 2018 roku podpisaną przez Prezydenta w dniu 19.11.2018r. powszechny program oszczędnościowy, który powstał we współpracy Rady Ministrów, Polskiego Funduszu Rozwoju, organizacji pracodawców oraz związków zawodowych. Nowe przepisy weszły w życie z dniem 1.01.2019r.

Obowiązek zawierania umów o zarządzanie pracowniczymi planami kapitałowymi (PPK) będzie bowiem wprowadzany etapami, a oszczędzanie w PPK będzie dobrowolne. Jest to program dobrowolnego i dodatkowego oszczędzania, który przeznaczony jest według szacunków dla prawie 11,5 mln zatrudnionych w Polsce osób. Zgromadzone środki w PPK będą stanowić własność prywatną ich uczestników.

W 2017 r. Rada Ministrów przyjęła Strategię na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, której niezwykle kluczowym elementem jest Program Budowy Kapitału, który służyć będzie budowaniu oszczędności Polaków. Jednym z jego najważniejszych filarów będą teraz PPK, tworzone aby systematycznie gromadzić długoterminowe oszczędności przez uczestników z przeznaczeniem na ich wypłatę gdy zakończą swoją aktywność zawodową.

Wprowadzenie tego powszechnego, długoterminowego oszczędzania jest niezbędne, bo jak wynika z Zielonej Księgi Przeglądu Emerytalnego 2016 r. – aż 75% Polaków nie odkłada pieniędzy na swoją starość, podając jako główny i zasadniczy powód brak wystarczających środków na ten cel.

Opracowując system dodatkowego oszczędzania ustawodawca wziął pod uwagę, że w przyszłości wysokość świadczeń emerytalnych dla wielu Polaków może być dalece niewystarczająca (dlatego koniecznym jest dywersyfikowanie dochodów, aby zapewnić Polakom godne życie na emeryturze). Ustawodawca uwzględnił również procesy demograficzne oraz ich oddziaływanie na finansową stabilność Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (z jednej strony maleje jednak liczba urodzeń, a z drugiej strony – wydłuża się średni czas trwania życia, co wpływa istotnie na sytuację finansową FUS).

Od 1 lipca 2019 r. gromadzenie oszczędności w ramach PPK rozpoczną pierwsze grupy pracowników. Środki zgromadzone w programie przez uczestnika PPK zostaną wypłacone mu dopiero po osiągnięciu przez niego 60 roku życia (ten sam wiek dotyczy zarówno kobiet jak i mężczyzn, wprowadzono zgodnie z zasadami równego traktowania w odniesieniu do dobrowolnych systemów zabezpieczeń emerytalnych pracowników). Fundusze które zostaną zgromadzone w PPK będą stanowić własność prywatną uczestników.

 

W ustawie przewidziano zawieranie dwóch rodzajów umów:

• umowy o zarządzanie PPK (gdzie stronami będą pracodawca i instytucja finansowa),
• umowy o prowadzenie PPK (gdzie stronami będzie pracownik i instytucja finansowa).

 

 

Instytucje finansowymi są:

• Powszechne Towarzystwa Emerytalne,
• Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych,
• Pracownicze Towarzystwa Emerytalne,
• Zakłady Ubezpieczeń

Powszechność systemu PPK nakłada na podmioty zatrudniające obowiązek zawierania z instytucją finansową o których wspomniałem powyżej, umowy o zarządzanie PPK, jeżeli zatrudniają co najmniej jedną osobę (bowiem w imieniu takiej osoby podmiot zatrudniający będzie musiał zawrzeć umowę z instytucją finansową o prowadzenie PPK).

Umowa o zarządzanie PPK będzie zawierana z instytucją finansową w postaci elektronicznej, która pozwoli na utrwalenie treści umowy na nośniku trwałym. Umowa  o prowadzenie PPK będzie zawierana z instytucją finansową, z którą podmiot zatrudniający zawarł umowę o zarządzanie PPK. Umowa powyższa będzie wpisywana do ewidencji PPK prowadzonej przez Polski Fundusz Rozwoju SA.

Podmioty zatrudniające pracowników będą tworzyć PPK dla wszystkich osób u nich zatrudnionych (np. pracowników na etacie oraz zleceniobiorców). Obowiązek zawierania umów o zarządzanie PPK będzie również wprowadzany stopniowo:

• od 1 lipca 2019 r. dla podmiotów, które zatrudniają co najmniej 250 osób;

 

• od 1 stycznia 2020 r. dla podmiotów zatrudniających co najmniej 50 osób;

 

• od 1 lipca 2020 r. dla podmiotów zatrudniających co najmniej 20 osób;

 

• od 1 stycznia 2021 r. dla pozostałych podmiotów (dla podmiotów zatrudniających poniżej 20 osób) oraz osób zatrudnionych  w jednostkach sektora finansów publicznych.

 

Każdy pracownik czy zleceniobiorca, zostanie zapisany do programu z automatu, ale będzie mógł też się z niego wycofać – czyli jak zakłada ustawa, oszczędzanie w PPK będzie na zasadach dobrowolności. To oznacza, że uczestnik PPK będzie mógł zrezygnować z dokonywania wpłat do PPK na podstawie deklaracji pisemnej złożonej u pracodawcy.

Ustawa zakłada jednak możliwość ponownego powrotu do programu – co cztery lata podmiot zatrudniający będzie bowiem informował uczestnika PPK, który złożył deklarację o rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK, o ponownej możliwości dokonywaniu wpłat. To oznacza nic innego jak to, że jeśli uczestnik PPK będzie chciał zrezygnować z dokonywania wpłat do PPK, to co 4 lata zmuszony będzie składać stosowną deklarację.

Jednocześnie uczestnik PPK, który zrezygnował z udziału w programie, może również w każdym momencie ponownie do niego przystąpić.

Jak będą dokonywane wpłaty?

Wpłaty do PPK będą dokonywane przez pracodawcę oraz uczestnika programu. Podstawowa wpłata do PPK wyniesie 2 proc. wynagrodzenia, które stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe od uczestnika programu oraz 1,5 proc. wynagrodzenia, które stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe od pracodawcy. Uczestnik PPK, którego miesięczne wynagrodzenie uzyskiwane z różnych źródeł zarobkowania, będzie równe lub niższe niż 120 proc. wynagrodzenia minimalnego w danym roku – będzie mógł dokonywać wpłaty podstawowej niższej niż 2 proc., jednakże nie mniejszej niż 0,5 proc. Ta propozycja jest skierowana dla osób najmniej zarabiających.

Pracodawca będzie mógł zadeklarować w umowie o zarządzanie PPK dokonywanie dodatkowej wpłaty w wysokości do 2,5 proc. To oznacza, że podmiot zatrudniający każdemu pracownikowi będzie dodawał co najmniej 1,5 proc., ale też nie więcej niż 4 proc. (podstawowa wpłata oraz dodatkowa). Uczestnik PPK będzie również mógł zadeklarować wpłatę dodatkową do 2 proc., co łącznie daje maksymalnie 4 proc. (podstawowa wpłata oraz dodatkowa). To oznacza nic innego jak to, że na konto pracownika w PPK mogła będzie wpływać łączna wpłata od 3,5 aż do 8 proc. wynagrodzenia.

Ustawodawca też przewidział sankcje karne. Pracodawca który nie wywiązywać się będzie z obowiązku dokonywania wpłat do PPK podlegać będzie karze grzywny w wysokości od 1000 PLN aż do 1000 000 PLN. Kontrolę nad realizacją obowiązku tworzenia i prowadzenia PPK będzie sprawowana przez Państwową Inspekcję Pracy.

Ustawodawca też przewidział specjalne wsparcie ze strony Państwa Polskiego dla uczestników PPK. Aby zachęcić do rozpoczęcia i kontynuowania oszczędzania ma być jednorazowa „wpłata powitalna” w wysokości 250 PLN dla każdego uczestnika PPK, która zostanie sfinansowana z Funduszu Pracy. Aby zachęcić do systematycznego oszczędzania Polaków, będą również coroczne dopłaty do rachunku uczestnika w PPK.  To w praktyce będzie „dopłata roczna” w wysokości 240 PLN ( oczywiście wypłacona po spełnieniu określonych warunków  w ustawie), która również będzie sfinansowana z Funduszu Pracy.

Każda instytucja finansowa zmuszona będzie zadbać o to, aby zarządzane przez nią środki lokowane mogły być w tzw. funduszach zdefiniowanej daty stosujących odmienne zasady polityki inwestycyjnej uwzględniające również różny wiek uczestników PPK, w liczbie odpowiadającej co najmniej liczbie ograniczeń poziomu ryzyka inwestycyjnego  w zależności od wieku uczestnika (a to oznacza nic innego jak to, że, fundusze zdefiniowanej daty będą swego rodzaju funduszami cyklu życia, które pozwolą na zapewnienie racjonalnego inwestowania zgromadzonych środków, po to aby środki gromadzone w ramach PPK przez uczestników, którzy zbliżają się do 60 roku życia były inwestowane w sposób coraz bardziej bezpieczny).

Fundusze inwestycyjne lub fundusze emerytalne, w których będą bowiem gromadzone środki PPK mogą zainwestować aż do 30 proc. zgromadzonych aktywów w aktywach denominowanych w obcej walucie.

Ustawa mówi, że wynagrodzenie za zarządzanie funduszem inwestycyjnym, funduszem emerytalnym lub subfunduszem, będącymi funduszami zdefiniowanej daty, w których lokowane będą środki gromadzone w PPK, nie będzie być mogło większe niż 0,5 proc. wartości aktywów netto w skali rocznej. Limit całkowity opłat pobieranych przez instytucje finansowe ustawa określa na poziomie do 0,6 proc. wartości aktywów netto takiej instytucji (ale nie więcej niż 0,1 proc. stanowić będzie tzw. opłata za osiągnięcie określonego wyniku inwestycyjnego).

Inne ważne zapisy ustawy.

Do najważniejszych zapisów należy wymienić:

• Uregulowanie kwestii podziału środków w sytuacji rozwodu lub unieważnienia małżeństwa oraz w przypadku śmierci uczestnika PPK (dziedziczenie).
• Wprowadzenie regulacji obejmujących takie zagadnienia, jak rozporządzanie środkami zgromadzonymi w PPK, wypłaty, wypłaty transferowe i zwrot.
• Jeżeli uczestnik PPK gdy osiągnie 60 rok życia, to zdecyduje o wypłacie zgromadzonych środków w proporcji : 25 proc. zostanie mu wypłacone jednorazowo, a pozostałe 75 proc. zostanie mu wypłacone w co najmniej 120 miesięcznych ratach (10 lat).
• Uczestnik programu gdy osiągnie 60 rok życia, to będzie mógł także wnioskować o wypłatę środków zgromadzonych w PPK w formie świadczenia małżeńskiego. Możliwe to będzie, gdy małżonek uczestnika PPK również osiągnie 60 rok życia, a małżonkowie oświadczą wspólnie, że chcą skorzystać w wypłaty w formie świadczenia małżeńskiego. Świadczenie to będzie wypłacane przez 120 miesięcy (ma być bowiem wypłacane małżonkom wspólnie aż do wyczerpania środków). Jednakże w przypadku śmierci jednego z nich, to świadczenie będzie wypłacane drugiemu małżonkowi w dotychczasowej wysokości, aż do wyczerpania zasobów.
• Ponadto – przed osiągnięciem 60 roku życia – można będzie wnioskować o wypłatę do 25 proc. środków w sytuacji poważnego zachorowania pracownika, jego małżonka lub również dziecka. Poważne zachorowanie obejmuje trwałą niezdolność do pracy uprawniającą do otrzymania renty z tytułu niezdolności do pracy (zgodnie z ustawą z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS) oraz wymienione w ustawie poważne stany chorobowe. W przypadkach takich wypłata, w zależności od złożonego wniosku uczestnika, będzie dokonywana albo jednorazowo albo w ratach. Co ważne – nie będzie konieczny również zwrot tych środków.
• Będzie możliwe również jednorazowe, wcześniejsze wypłacenie swoich środków z PPK na np. sfinansowanie wkładu własnego do kredytu np. przy zakupie mieszkania lub domu – z obowiązkiem jego zwrotu w ciągu 15 lat.
• Rząd dokonywać będzie przeglądu funkcjonowania PPK oraz ma obowiązek przedkładania Sejmowi informacji o skutkach jej obowiązywania wraz z propozycjami zmian nie rzadziej niż co 4 lata.

Na koniec warto jeszcze wspomnieć, że gdy uczestnik PPK po ukończeniu 60 roku życia rozpocznie wypłatę zgromadzonych środków, to nawet jeśli dalej podejmie pracę, ani składki, ani dopłaty od rządu nie będą już trafiały na jego konto.

 

mgr Ryszard Michalak